Động Thờ Mẫu (Hang Tối)
Quý khách đang đứng trước động mẫu ( hang tối ) của chùa Bái Đính cổ, nếu động sáng được quốc sư Nguyễn Minh Không phát tích năm 1136 thì động tối được phát hiện cách đây hơn 200 năm bởi người địa phương ở đây. Ở cửa động trước kia có một tổ mối khổng lồ, người dân đào tổ mối đến đâu thì thấy xuất lộ hang động ở bên trong. Họ thấy bên động sáng thờ phật rồi thì bèn đặt cho động bên này là động tôí và thờ Mẫu.
Tín ngưỡng thờ Mẫu gần gũi với thiên nhiên, đất trời, gắn với thân phận của người phụ nữ Việt Nam, Người Việt đến với Mẫu để tìm chỗ dựa về tinh thần, tìm được sự che chở của người mẹ, dẫu biết rằng khi đến với tín ngưỡng này con người cầu xin từ những cái vô hình, để hy vọng có thể nhận được những cái hữu hình. Tín ngưỡng thờ Mẫu được bảo tồn qua lễ hội, qua niềm tin và qua đời sống tâm linh để tồn tại lâu dài trong đời sống tinh thần của người dân Việt Nam.
Đất nước tôi là một quốc gia đa dân tộc, đa tôn giáo và nhiều loại hình tín ngưỡng khác nhau. Tuy nhiên, ngay từ khi hình thành, văn hóa Việt Nam đã mang tính thống nhất, nhưng vẫn có những nét riêng về văn hóa của mỗi tộc người sống trên cộng đồng lãnh thổ Việt Nam.
Cũng như các ngôi chùa khác ở Việt Nam, chùa Bái Đính có tín ngưỡng thờ Tam tòa Thánh Mẫu, hướng đến cuộc sống thực tại của con người với ước vọng sức khỏe, tài lộc, may mắn… khi vào trong hang động quý khách sẽ thấy có ban thờ 3 vị mẫu.
Người thờ ở giữa là mẫu đệ nhất tên Mẫu Liễu Hạnh, khoác trên người màu áo đỏ, vòng tràng hạt màu đỏ – màu của sinh lực, màu của sự hy sinh, biểu tượng cho sự hy sinh của những người mẹ.
Bên tay phải quý khách là Mẫu đệ nhị mang tên Mẫu Thượng Ngàn người cai quản vùng núi rừng nên khoác trên người màu áo xanh;đeo vòng cổ màu xanh.
Bên tay trái của quý khách là Mẫu đệ tam tên Mẫu Thoải người cai quản vùng sông nước, thường được khoác trên người màu áo trắng, đeo vòng màu trắng; Hầu cận Mẫu là đôi Kim Đồng, Ngọc Nữ cùng với Ngũ vị tiên quan, tức là năm vị quan tối cao thi hành các nhiệm vụ của Mẫu khi mẫu ban lệnh.
Đặc biệt, vào ngày 01 tháng 12 năm 2016, tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa, nước Cộng hoà dân chủ Liên bang Ethiopia, di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ” của người Việt Nam chúng tôi đã chính thức được UNESCO ghi danh tại danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Phía bên động tối được bố trí hệ thống đèn chiếu sáng khá huyền ảo, phía trên là các mảng thạch nhũ được hình thành nên từ những mạch nước ngầm, các bậc thang của nối đi được trang trí khá đẹp bằng hình rồng uốn lượn. Ở giữa Động tối có giếng nước điều hòa không khí tạo cảm giác thanh mát khiến quý khách cảm thấy như lạc vào sơn động.
Sau đây, kính mời quý khách xuống chiêm bái đền thờ người đã khai sinh ra chùa Bái Đính cổ, Quốc Sư: Nguyễn Minh Không. Cám ơn quý khách đã lắng nghe.